Temel Analiz Nedir?
Bir kriptoparanın temel analizi nasıl yapılmalı, nelere dikkat edilmeli? Temel Analiz bir projeye yatırım yapmak için yeterli mi?
Müsaadenizle şöyle bir giriş yapayım. Bilenler muhakkak vardır. Rich Tennant adında meşhur bir karikatürist var. Kendisi vaktiyle Forbes ASAP tarafından “bilgisayar karikatürünün babası” olarak lanse edilmiş. Tabi sadece bilgisayar değil yoga ve müzik dahil pek çok alanda karikatürleri var. İlginç bir şekilde Temel Analiz’le de ilgili çalışmaları var.
Bunlardan birinde bir ofisi çizmiş. 2 hanımefendi var. Biri bilgisayar başında –muhtemelen sekreter- diğeri elinde çantası ve gelinlik içinde –o da muhtemelen patron- kapıdan çıkmak üzere.
Sekretere dönüp şunları söylüyo, “Temel Analiz Grace. Bir şirkete yatırım yapmadan önce onun hakkında her şeyi öğren. Bu bir gelinlik şirketi bile olsa.”
Bu benim açımdan harika bir tespit ve yaklaşık 4 yıldır yapmaya çalıştığım şey tam olarak bu.
Fakat bu aynı zamanda oldukça zahmetli bir süreç. Özellikle kripto için.
Çünkü bu ekosistemin hem o kadar değişken hem de o kadar çok ögesi var ki… Bunları tespit etmek, derinlemesine incelemek, anlamlandırmak ve bir sonuca varmak kolay olmuyo.
Üstelik yaptığınız analizin çeşitli nedenlerle –afedersiniz- çöp olma ihtimali de var. O nedenle “ben analizimi yaparım, sonra yan gelir yatarım” şeklinde düşünmek bize ciddi kayıplar yaşatabilir. Her daim piyasa takibi şart.
Şimdi geleneksel anlamda Temel Analiz, hisse senetlerinin belli piyasa şartlarına göre gerçeğe en yakın değerinin bulunmasına yönelik bir araştırma yöntemi. Yani doğru kararlar almak için şirketlerin kendileri hakkında sunduğu tüm bilgileri okuma becerisidir de diyebiliriz. Az önceki gelinlik şirketi karikatürünü hatırlayalım.
Bizim ekosistemde ise “kripto para projelerini, arkasındaki ekibi, coin’in veya token’ın amacını, işlevini ve hedeflerini detaylı araştırarak bunların yatırım yapılabilir olup olmadığını belirleme yöntemidir.” Ben naçizane böyle tanımlıyorum.
Bir kriptoparanın Temel Analizi’ni yapabilmek için nereden başlamalı?
Bir kripto parayla ilgili Temel Analiz’e başladığımızda bakmamız gereken ögeler var.
Nedir bunlar?
Marketcap, Hacim, Dolaşımdaki miktar, Toplam üretilecek miktar, Web sitesinin niteliği, Duyurular, etkinlikler, Madenciliği yapılıyor mu, Sosyal medya hesapları, Listelendiği borsaların sayısı ve niteliği, Roadmap’i var mı ve güncelleniyor mu, söz konusu kripto parayı shill’leyen bir grup var mı, yatırımcıları kimdir, Web sitesindeki ekip gerçek mi değil mi ve elbette başta Whitepaper olmak üzere diğer dokümanlar.
Bunlar da elbette yeterli değil.
Kullanılan algoritmalar, konsensüs mekanizmaları, hash rate, holder’ların sayısı, güvenlik, ICO-IEO gibi fon toplama yöntemleri, hardcap-softcap hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığı ve ne kadar sürede ulaşıldığı, projenin çözmeye çalıştığı problem ve niteliği, hedefler ve çözümler gerçekçi mi, GitHub etkinliği, kullanım alanı gibi daha pek çok unsur söz konusu.
Bunlar da yetmez deyip devam etsek sanırım insanları Temel Analiz’den soğuturuz fakat durum bu.
Hatta yönetim yapısı, rakiplerine karşı zayıflık ve üstünlükleri, hedef kitlesi vs bu iş bitmez J
Ve bunlar da aslında ilk ve orta vadede bakılacak şeyler.
Peki hocam bu saydıklarınız dışında daha profesyonel, daha derinlemesine analizler yapılabilir mi?
Evet, elbette. Aslında Onchain Analizi bu yöntemlerden biri.
Alex Lielacher’ın çok güzel bir yazısı vardı.
Onchain Analizi, bir blockchain ağında depolanan verilerin incelenmesi anlamına geliyo.
Kabaca üç başlıkta toplanabilir.
Bunlar blok detayları, işlem verileri ve akıllı sözleşme bilgileri.
Blok detayları; zaman bilgisi, ücretler, madencilik ödülleri ve adresler gibi ögeler içerir.
İşlem ayrıntıları aktarılan her bir değerle ilgili. Örneğin, gönderilen tutar, gönderici ve alıcı adresleri ve adreste kalan-tutulan miktar.
Akıllı sözleşme tarafında ise sistemin kodu inceleniyo.
Görüldüğü üzere Onchain Analizi her babayiğidin harcı değil, o yüzden bunun da bir sektörü var.
Santiment, Chainalysis, Coinmetrics gibi firmalar var.
Hatta geçen yıl bir paylaşım yapmıştım. Japonya’nın en büyük bankası Mitsubishi UFJ Financial Group Chainalysis’e yatırım yapmıştı.
Türkiye’de Onchain Analizi yapan bir oluşum var mı bilemiyorum ama bu konuyla ilgili son olarak şunu belirteyim kripto piyasası oldukça spekülatif, Onchain Analizi bir kripto paranın spekülasyondan arındırılmış hâline ulaşmamıza yardım eden önemli bir yöntem.
Hocam spekülasyon demişken bir kripto paranın değerlemesi nasıl yapılır, bu mümkün mü?
Şimdi klasik Temel Analiz’de hisse senedinin değerini bulmak için;
Net varlık değeri / Ödenmiş sermaye = Olması gereken hisse fiyatı
şeklinde bir formül kullanılır.
Değer hesaplamasında farklı yaklaşımlar da mevcut.
Bizde durum bu kadar kolay değil ancak mevcut veriler üzerinden çeşitli yorumlar yapılabilir.
Bunlardan biri NVT. Network Value to Transactions
Willy Woo tarafından kavramsallaştırılmış bir formül.
NVT aslında Klasik Temel Analiz’deki Price – Earning Ratio yani fiyat-kazanç oranının kriptoya uyarlaması.
Mevcut piyasa değerinin son 24 saat içinde blockchain üzerinden işlem gören USD hacmine bölünmesi ile NVT oranına ulaşabiliyoruz.
Bir diğer değerleme modeli Miktar Teorisi.
Bu yaklaşıma göre paranın değeri piyasadaki miktarına bağlı.
Formülü şu şekilde:
Ürünün ortalama fiyatı = Para Arzı x Paranın dolaşım hızı / İşlem hacmi
Bir diğer yaklaşım ise Net Maliyet Modeli.
Burada da madencilik cihazından tutun da hash rate ve elektrik harcamasına kadar çeşitli kalemler dikkate alınıyo.
Tabi bu yaklaşımların gerçeği tam olarak yansıttığından emin değilim.
İlgili arkadaşlar bu değerlemeyle ilgili Bitcoin özelinde Adam Hayes’in “Cryptocurrency Value Formation” başlıklı makalesine bakabilirler.
Peki duygularımızın yeri nedir? Bunların da analizi yapılabilir mi?
Hocam haklısınız. Davranışsal Finans benim de çok ilgi duyduğum bir alan ve Duygu Analizi “Sentiment Analiz” dediğimiz bir yöntem var.
Hatta Sentiment Analiz kimilerince Teknik ve Temel Analiz’lerin üçüncüsü olarak da zikrediliyo.
Kripto için sosyal medya ve özellikle Twitter çok önemli. Çoğunluk piyasa takibini buradan yapıyo diyebiliriz.
Bu noktada Sentiment Analizi devreye giriyo.
Çünkü bu analiz türü bir konuya yönelik tutumunun olumlu, olumsuz ve tarafsız olarak değerlendirilmesi için konu hakkındaki görüşleri çeşitli algoritmalar aracılığı ile hesaplayıp tanımlıyo ve sınıflandırıyo.
Bununla ilgili çeşitli tool’lar var. Mesela sosyal medyanın kripto markete etkisini ölçen Lunar Crush uygulaması var.
Hatta bizim kriptoda.com sitemizdeki Bitcoin Korku ve Açgözlülük Endeksi de yine bu tür analize giren kullanışlı bir araç.
Dün çok önemli bir gelişme yaşandı. Amerika’da bankalara müşterileri adına kriptopara saklama izni verildi. Son olarak bu konu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Evet, dün bu konu hakkında Twitter’da birkaç paylaşım yaptım.
Öncelikle çok önemli bir gelişme. Özellikle adaptasyon açısından. Hatta kurumsal oyuncular için de bir giriş kapısı olabilir.
Fakat ben olaya Satoshi tarafından bakmaya çalışıyorum.
2008 Küresel Ekonomik Krizi’nde çoğu insanın güvendiği ve bir türlü kaçamadığı bankacılık sistemi yaşanan büyük sıkıntılar sonunda sorgulanmaya başladı.
Bitcoin’in çıkışı tam da bu döneme denk geliyo.
Satoshi Bitcoin’in whitepaper’ında üçüncü taraflara ihtiyaç duyulmadan gerçekleştirilebilecek bir ödeme sisteminden bahsetti. Buradaki üçüncü tarafın en büyük muhatabı elbette bankacılık sistemiydi.
Daha önemli bir gösterge ise şu:
3 Ocak 2009 tarihli The Times gazetesinin manşetinde “Maliye Bakanı, bankalar için ikinci kurtarma planının eşiğinde” haberi yer alıyodu.
Satoshi bu başlığı alıp Bitcoin’in Genesis Bloğunun içine yerleştirdi.
Ortada çürümüş bir bankacılık sistemi vardı, insanlar mağdur olmuştu fakat bu sistem yine devlet eliyle kurtarılıyodu.
Bitcoin bu sisteme bir tepkiydi.
Şimdi bu gelişmeler ışığında Satoshi ‘nin dünkü haberi yorumlaması istense sanırım çok iyi şeyler söylemez J Çünkü amacı insanlığı bu sistemden kurtarmaktı.
Her ne kadar en az 2 yıllık bir geçmişi olsa da özellikle son dönemde popülerleşen DeFi uygulamaları da aracı kurum olmadan pek çok bankacılık hizmetini sunuyo.
Olayın başka boyutları da var.
Mesela en az yatırılacak kripto miktarı ne olacak, kaç adet kripto bu kapsamda kabul görecek, bu saklama hizmetinin maliyeti nedir, kazanç durumunda vergi alınacak mı ve daha pek çok soru gündeme gelecek.
Neden bu risklere girilsin ki…
Barış KARDEŞ
Temel analiz ve “Geleneksel Anlamda Temel Analiz Nedir?” konusu hakkında daha fazla bilgi edinmek için yazarın diğer paylaşımlarına göz atabilirsiniz.
Twitter Hesabı
Hazırladğı İçerikler
